Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku

Zespół bazyliki archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku składa się z dwóch budynków: starego kościoła późnorenesansowego oraz nowego neogotyckiego, który pełni rolę archikatedry archidiecezji białostockiej. Stary kościół, zbudowany w latach 1617–1625 z fundacji Piotra Wiesiołowskiego, zachwyca późnobarokowym wyposażeniem i polichromiami z XVIII wieku, a jego ołtarz główny zdobi obraz Wniebowzięcia NMP autorstwa Augustyna Mirysa. Wnętrze kryje wiele cennych zabytków, w tym epitafium Izabelli Branickiej oraz rzeźby świętych. W podziemiach znajdują się krypty rodziny Branickich oraz innych ważnych postaci. Nowy kościół, zaprojektowany przez Józefa Piusa Dziekońskiego, zbudowany w latach 1900–1905, wyróżnia się neogotycką architekturą i ma imponujące wymiary. Uzyskał status katedry w 1991 i archikatedry w 1992. Wnętrze nowej świątyni ma bogate wyposażenie liturgiczne, w tym ołtarze i organy, które są obiektem kultu oraz miejscem organizacji wydarzeń kulturalnych, takich jak koncerty organowe. W międzywojniu kościół pełnił rolę centrum życia religijnego i kulturalnego, z periodami intensywnego rozwoju. Po II wojnie światowej stał się prokatedrą dla archidiecezji wileńskiej, a z czasem centrum lokalnego kościoła katolickiego. Bazylika, jako obiekt sakralny, jest również ważnym miejscem pielgrzymkowym, przyciągającym wiernych i turystów, dzięki swojemu bogatemu dziedzictwu kulturowemu, artystycznemu i historycznemu. Ciekawostką jest, że organistów z całego świata zaprasza się do występów podczas letnich koncertów organowych, co podkreśla żywotność duchowego i kulturowego dziedzictwa Białegostoku.