Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem

Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem to XVIII-wieczna greckokatolicka świątynia, zbudowana w 1842 roku, która obecnie pełni funkcję muzealną jako filia Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach. Obiekt otoczony jest drewnianym ogrodzeniem z bali, zrekonstruowanym na miejscu kamiennego murku z XIX wieku. W okolicy znajduje się kamienny spichrz z ekspozycją historii kamieniarstwa oraz drewniany pobijak używany do obróbki kamienia. Cmentarz łemkowski przycerkiewny, mieszczący kamienne nagrobki, świadczy o lokalnej tradycji kamieniarskiej. Architektonicznie cerkiew jest orientowana, w konstrukcji zrębowej, trójdzielna, z przestrzenią na rzucie kwadratu. Większa nawa oraz babiniec znajdują się częściowo pod wieżą, a przylegające prezbiterium zamknięte jest prostokątnie z zakrystią po północnej stronie. Pochylona wieża, z pozorną izbicą, zakończona jest kopulastym hełmem, co nadaje bryle charakterystyczny wygląd. Dachy i ściany obiektu pokryte są gontem, a wnętrza zdobią płaskie stropy z polichromią. Najcenniejszym elementem wyposażenia jest późnobarokowy ikonostas z XVIII wieku, który zawiera znacznie starsze ikony namiestne z XVI wieku. Historia cerkwi jest nieodłącznie związana z wysiedleniami ludności łemkowskiej po 1947 roku, co doprowadziło do jej zaniedbania i częściowego zniszczenia. Po gruntownych pracach konserwatorskich w latach 1968-70, cerkiew odzyskała swój pierwotny wygląd. Ciekawostką jest, że dolne partie wieży mogą pochodzić z XVIII wieku, co podkreśla architektoniczne i historyczne znaczenie tego miejsca, które w 1997 roku zostało wpisane na listę zabytków oraz włączone do małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. Cerkiew, jej otoczenie i historia odzwierciedlają lokalne tradycje, kulturę i rzemiosło, stanowiąc ważny punkt w dziedzictwie regionu.