Cerkiew Opieki Matki Bożej w Szlachtowej

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Szlachtowej to dawna cerkiew greckokatolicka, zbudowana w latach 1895–1920, będąca przykładem architektury w stylu bizantyjskim. Jej kompozycja opiera się na planie greckiego krzyża, a centralna część uzupełniona została okrągłą kopułą, otoczoną niższymi nawami. Ozdobne detale, takie jak krzyże łacińskie umieszczone na szczytach kopuł, symbolizują religijne przesłanie, a ich układ w trójkąt równoramienny, wtulony w półksiężyce, ma ukazywać triumf chrześcijaństwa nad islamem. Zewnętrzne ściany cerkwi z beskidzkiego piaskowca są otynkowane, a tutaj i ówdzie pozostawiono nieotynkowane fragmenty, co nadaje budowli niepowtarzalny charakter. Wnętrze cerkwi zdobi bogata polichromia z 1919 roku oraz freski przedstawiające sceny biblijne, a od 1927 roku przestrzeń oddzielona jest ikonostasem, który reprezentuje tzw. szkołę lwowską. W ikonostasie namalowane na płótnie postaci mają cechy lokalnej kultury. W historii cerkwi warto zauważyć, że przed rozpoczęciem budowy murowanej świątyni mieszkańcy Szlachtowej korzystali z wcześniejszej, drewnianej cerkiewki, która istniała od XVII wieku i zatraciła się w 1905 roku. Pierwszym parochem nowej cerkwi był Jan Durkot, a po jego śmierci przez lata parafialną posługę pełnili następni duchowni. W wyniku Akcji „Wisła” w latach 1947–1950 niemal wszyscy Łemkowie zostali wysiedleni, a cerkiew przeszła pod opiekę kościoła rzymskokatolickiego, stając się miejscem kultu parafialnego. Zmiana wezwania parafii z „Matki Boskiej Pokrownej” na „Matki Boskiej Pośredniczki Łask” w 1952 roku obok licznych wydarzeń historycznych świadczy o trwalszej zmianie kulturowej regionu. W ocenie artystycznej warto też wspomnieć o mozaice „Dobrego Pasterza” na zewnętrznej ścianie, zaprojektowanej przez Leopolda Bandurskiego, funkcjonariusza lokalnego kultu. Cerkiew wraz z otaczającą ją dzwonnicą i cmentarzem cerkiewnym została wpisana do rejestru zabytków, co podkreśla jej znaczenie dla lokalnej historii oraz architektury. Ciekawostką jest, że większość siedemnastowiecznych dzwonów cerkwi została zarekwirowana podczas I wojny światowej, a wspomnienia dawnej cerkwi są przechowywane w Muzeum Diecezjalnym w Przemyślu. Całość architektury, historii i kultury cerkwi w Szlachtowej maluje niezwykle bogaty obraz przeszłości i współczesności regionu, jednocześnie wpisując się w szerszy kontekst wielokulturowości Polski.