Cmentarz żydowski w Warszawie

Cmentarz żydowski na Bródnie w Warszawie, założony w 1780 roku przez Szmula Jakubowicza Zbytkowera, ma bogatą historię i znaczenie kulturowe. Początkowo nekropolia miała powierzchnię 0,75 ha, a pierwsze pochówki miały miejsce już w 1743 roku. Cmentarz był miejscem spoczynku zarówno uboższych Żydów, jak i znanych postaci, takich jak wynalazca Abraham Stern. W XIX wieku, po przejęciu zarządzania przez Gminę Żydowską, cmentarz został znacząco rozbudowany, a ogrodzenie oraz nowe budynki powstały dzięki funduszom rodziny Zbytkowerów. W okresie II wojny światowej i po wojnie cmentarz został zniszczony, a wiele nagrobków i budynków uległo dewastacji. Po 1945 roku tereny nekropolii były de facto zapomniane, stoi, że niegdyś miały być zagospodarowane na park. Dopiero w latach 80. XX wieku rozpoczęto prace restauracyjne, a cmentarz został ogrodzony i odnowiony. W 2009 roku wpisano go do rejestru zabytków, a w 2012 roku przekazano Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. Obecnie cmentarz może pochwalić się około 40 tysiącami macew, z których część niestety była wykorzystywana w przeszłości do budowy w innych miejscach, na przykład w warszawskim zoo czy parku im. Jana Szypowskiego. W ostatnich latach realizowane są prace topograficzne i archeologiczne, które pozwalają na lepsze ukazanie historii tego miejsca oraz odnalezienie oryginalnych alejek i grobów ważnych postaci. W 2018 roku otwarto wystawę „Bejt almin – Dom wieczności”, poświęconą tradycjom żydowskim związanym z cmentarzami. Warto również wspomnieć, że na terenie cmentarza kręcono sceny do filmów „Pokolenie” i „Europa, Europa”, co podkreśla jego znaczenie w polskiej kulturze i historii. Cmentarz jest obecnie dostępny do zwiedzania, a jego architektura, z monumentalnymi bramami i centralnymi alejkami, stanowi ważny element dziedzictwa żydowskiej społeczności Warszawy.