Kolegiata św. Marcina w Opatowie

Kolegiata św. Marcina w Opatowie, położona w województwie świętokrzyskim, to najcenniejszy zabytek miasta, datowany na drugą ćwierć XII wieku. Mimo braku dokumentacji dotyczącej jej fundacji, wskazuje się na księcia Henryka Sandomierskiego i zakony templariuszy, cystersów lub benedyktynów jako możliwych fundatorów. Świątynia zbudowana jest w stylu romańskim, z elementami gotyku oraz późniejszymi dodatkami renesansowymi i barokowymi. Jej trójnawowa bazylika z transeptem oraz dwoma wieżami od zachodu i trzema apsydami wschodnimi zachwyca romańskim portalem i dekoracjami z reliefami. Wnętrze kolegiaty zdobią barokowe polichromie, malowidła historyczne, a w ołtarzu znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, przypisywany Timoteo Viti. Warto także zauważyć renesansowy nagrobek kanclerza Krzysztofa Szydłowieckiego, ozdobiony brązową płaskorzeźbą „Lament Opatowski”. Sheolę dzieł sztuki uzupełniają wartościowe przedmioty liturgiczne oraz bogaty zbiór biblioteczny, zawierający starodruki i manuskrypty. Kolegiata przeszła liczne przebudowy, w tym na skutek zniszczeń pożaru w 1502 roku. Obecnie trwa gruntowny remont, który odsłonił nowe malowidła, a planowana plebania nosi imię jednego z inicjatorów, księdza Antoniego Gnoińskiego. Ciekawostką jest odkrycie w 2003 roku nagrobka Baltazara Sobka, który w inskrypcji upamiętnia swoją żonę Marynę, łącząc kolegiatę z lokalnymi elitami tamtych czasów. Pomimo zniszczeń, kolegiata pozostaje ważnym miejscem kultu oraz historycznym symbolem Opatowa, wciąż przyciągającym uwagę turystów i badaczy.