Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej

Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, otwarte 17 marca 2016 roku, jest instytucją, która upamiętnia działania Polaków ratujących Żydów w czasach zagłady. Od 30 czerwca 2017 roku muzeum funkcjonuje jako samodzielna jednostka, współprowadzona przez Województwo Podkarpackie i Ministerstwo Kultury. Muzeum, zbudowane na podstawie decyzji Sejmiku Województwa Podkarpackiego w 2008 roku, jest zlokalizowane w budynku o powierzchni 500 m², który ma formę pół-przezroczystej fasady, symbolizującej tajemnicę odkrywaną podczas zwiedzania. Obiekt odwzorowuje dom rodziny Ulmów, co nawiązuje do historii przedwojennej Markowej oraz wydarzeń związanych z Holokaustem. Ekspozycja muzeum zajmuje 120 m², a przed budynkiem znajdują się tabliczki upamiętniające Polaków, którzy ratowali Żydów, oraz tych, którzy stracili życie w tej misji. W otoczeniu muzeum powstał Sad Pamięci, symbolizujący ogólnopolski charakter działań ratunkowych, z podświetlanymi tablicami z nazwami miejscowości, w których udzielano pomocy Żydom. W centrum Sadu znajduje się pomnik Rodziny Ulmów, przeniesiony z okolicznego skansenu. Uroczyste otwarcie Sadu miało miejsce 19 października 2018 roku, podczas III Zjazdu Polaków Ratujących Żydów. Muzeum angażuje się w różne wydarzenia kulturalne, takie jak Noc Muzeów oraz obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Inicjuje projekty edukacyjne, organizując m.in. wystawy plenerowe na temat żydowskiej społeczności Podkarpacia. Ciekawostką jest mural poświęcony Irenie Sendlerowej, stworzony w Rzeszowie dzięki współpracy z muzeum. Muzeum stanowi przestrzeń dla dialogu polsko-żydowskiego i promuje pamięć o Polakach, którzy w trudnych czasach okazali odwagę i solidarność, ratując Żydów. Od momentu otwarcia do września 2018 roku, muzeum odwiedziło ponad 100 000 osób, świadcząc o jego atrakcyjności i znaczeniu w kulturze i edukacji historycznej.