Oś Saska

Oś Saska to barokowe założenie urbanistyczne z XVIII wieku, zaprojektowane w Warszawie przez drezdeńskich architektów związanych z Augustem II Sasa. Oś rozciąga się od Krakowskiego Przedmieścia do placu Żelaznej Bramy, prowadząc przez Ogród Saski. Jej długość wynosi około 1650 metrów, a centralnym punktem jest Pałac Saski otoczony ogrodem, z monumentalnym dziedzińcem i Żelazną Bramą, która nadała nazwę placowi. Oś Saska była pierwszym regulacyjnym przedsięwzięciem o dużej skali w Warszawie, przyczyniającym się do rozwoju dzielnicy zachodniej oraz przekształcenia przyulicy Wolskiej. Realizacja Osi trwała niemal 40 lat, a po wyburzeniu chaotycznie rozmieszczonych budynków powstał park z pawilonem Wielkiego Salonu, udostępnionym mieszkańcom w 1727 roku. W XIX wieku Pałac Saski został przebudowany w stylu klasycystycznym. Po II wojnie światowej Oś ucierpiała, jednak ważne elementy, takie jak Grób Nieznanego Żołnierza i pomnik Księcia Poniatowskiego, znacząco wpłynęły na jej kulturowe dziedzictwo. Ciekawostką jest, że największa w powojennej Warszawie akcja przesunięcia budynku, dotyczyła pałacu Lubomirskich. W 2010 roku, w miejsce rozebranego pomnika, zbudowano pomnik Tadeusza Kościuszki, a w 2021 roku zapowiedziano odbudowę pałacu Saskiego i innych zniszczonych obiektów, podkreślając ich historyczne znaczenie dla polskiej państwowości. Oś Saska łączy architekturę, historię i kulturę, stanowiąc ważny element warszawskiego krajobrazu.