Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie

Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, autorstwa Bertela Thorvaldsena, to konny monument usytuowany w Warszawie przed Pałacem Prezydenckim. Przedstawia księcia w klasycznym, rzymskim kostiumie, co wzbudziło kontrowersje i krytykę. Zbiórka funduszy na jego wykonanie rozpoczęła się w 1814 roku, a fundację wsparła Anna Potocka, a na czele Komitetu Budowy stanął Adam Jerzy Czartoryski. Pomnik był zamówiony w 1818 roku, a jego realizacja rozpoczęła się w Rzymie dopiero w 1826 roku. Model rzeźby dotarł do Warszawy w 1828, ale jego instalacja opóźniała się z powodu krytyki oraz decyzji carskich, które przeniosły lokalizację z placu Krasińskich na dziedziniec Pałacu Namiestnikowskiego. Pomnik ukończono w 1832 roku, jednak z powodu wybuchu powstania listopadowego jego ustawienie zostało wstrzymane. W 1834 car Mikołaj I nakazał transport rzeźby do Twierdzy Modlin, gdzie pomnik był przechowywany w nienadających się warunkach. Ostatecznie trafił w ręce rosyjskiego generała Paskiewicza, zaś pierwotne miejsce przeznaczone dla Poniatowskiego wkrótce zajęto nowym monumentem Paskiewicza. Po II wojnie światowej, w 1922 roku, pomnik został odzyskany i odsłonięty w Książnicach, a w 1923 zajął miejsce w Warszawie przed Pałacem Saskim. Monument przetrwał znaczne konflikty podczas niemieckiej okupacji, jednak 16 grudnia 1944 roku został zniszczony. W latach 1948-1951 zrealizowano nowy odlew, który w 1952 roku ustawiono w Łazienkach Królewskich, a w 1965 przeniesiono przed Pałac Prezydencki, gdzie stoi do dziś. Interesującym aspektem jest walka o zachowanie oryginalnego pomnika, którego pozostałości można obecnie oglądać w parku Wolności. Monument nie tylko stanowi ważny element warszawskiej architektury, ale również jest świadectwem burzliwej historii Polski oraz kulturalnych aspiracji i kontrowersji związanych ze sztuką w okresach zaborów i okupacji.