Sobór św. Mikołaja w Białymstoku

Sobór św. Mikołaja w Białymstoku, wybudowany w latach 1843–1846, jest katedrą prawosławną diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz siedzibą parafii św. Mikołaja. Budowla, wzniesiona w stylu klasycystycznym na planie krzyża greckiego, łączy elementy architektury bizantyjskiej i starożytnej. Wnętrze cerkwi zdobi ikonostas pochodzący z 1846 roku, z dziełami szkoły wileńskiej, a freski, wykonane przez Józefa Łotowskiego w latach 1975–1976, przedstawiają sceny z życia chrześcijańskiego. Sobór był jednym z kluczowych obiektów religijnych w Białymstoku, odgrywając rolę symbolu polskich i prawosławnych tradycji. Historia wymiany i dewastacji sakralnych dóbr w okresie zaborów oraz po II wojnie światowej (np. utrata Ikony Matki Bożej) wpływała na rozwój lokalnej tożsamości. Interesującym aspektem był rozwój kultu św. Gabriela Zabłudowskiego, którego relikwie są przechowywane w soborze. Architektonicznie sobór zyskuje uznanie dzięki porównaniom z innymi istniejącymi prawosławnymi obiektami w Polsce i Rosji, a jego dynamiczna bryła, z charakterystyczną kopułą i dzwonnicą, sprawia, iż jest ważnym punktem w architekturze Białegostoku. W 1992 roku miała miejsce szczególna uroczystość przeniesienia relikwii św. Gabriela, przyciągająca ogromną liczbę wiernych, co dodatkowo świadczy o znaczeniu tej świątyni w życiu religijnym regionu. Sobór św. Mikołaja, jako obiekt wpisany do rejestru zabytków, to nie tylko znacząca budowla sakralna, ale też miejsce o bogatej historii kulturowej, które łączy tradycje prawosławne i lokalne zarażenie duchowością.