Ulica Żelazna w Warszawie

Ulica Żelazna w Warszawie, położona w dzielnicach Ochota i Wola, ma bogatą historię sięgającą XVII wieku. Początkowo była to droga łącząca jurydykę Leszno z Nowolipiem, a jej rozwój nastąpił w XVIII wieku, kiedy to uregulowano ją według planów geometricznych. W 1770 roku ulica otrzymała oficjalną nazwę Żelazna, a wokół niej zaczęły powstawać pierwsze zabudowania, w tym karczma „Żelazna”, która dała nazwę ulicy. W XIX wieku Żelazna stała się ważnym szlakiem, gdyż przedłużono ją do Alej Jerozolimskich, a przemysł kwitł z powodu powstania browarów i fabryk. W 1902 roku wybudowano Dworzec Kaliski, a ulica stała się istotnym węzłem komunikacyjnym, gdy w 1908 roku poprowadzono tędy linii tramwaju elektrycznego. W okresie międzywojennym Żelazna zyskała nowoczesne domy mieszkalne oraz stała się miejscem działalności konspiracyjnej, związanej z Komunistyczną Partią Polski. W trakcie II wojny światowej ulica ucierpiała w wyniku walk, a jej część znalazła się w granicach warszawskiego getta, pełniąc rolę jedynego połączenia między zamkniętymi dzielnicami. Po wojnie zabudowa Żelaznej znacznie się zmieniła; wiele budynków zostało zniszczonych, a nowa architektura powstała głównie w latach 60. XX wieku. W ostatnich dekadach XX wieku rozpoczęto wyburzanie starych kamienic, a w ich miejsce budowano nowe obiekty. Wśród ważniejszych budowli przy Żelaznej można wymienić m.in. Biurowiec Sienna Center, kompleks Mennica Legacy Tower oraz relikty dawnej fabryki Norblina. Ulica była również inspiracją dla twórców literackich; wspomniano ją w wierszu Władysława Broniewskiego oraz w powieści Leopolda Tyrmanda „Zły”. Żelazna to nie tylko miejsce o bogatej historii, ale również ważny element kultury Warszawy, świadczącym o dynamicznych zmianach, które zaszły w stolicy na przestrzeni wieków.