Baszta Senatorska na Wawelu

Baszta Senatorska, znana również jako Lubranka, jest najwyższą z trzech zachowanych baszt na Wawelu i częścią unikatowego zespołu baszt ogniowych. Została wzniesiona między 1447 a 1460 rokiem za panowania Kazimierza Jagiellończyka, w celu wzmocnienia obronności zamku w obliczu rozwoju artylerii. Architektura baszty łączy dolne kondygnacje wykonane z kamienia z górnymi z cegły, a pionową komunikację zapewniają schody w murze. Wkrótce po ukończeniu budowy podjęto decyzję o podwyższeniu wieży, którą przykryto stromym dachem. W XVIII wieku przeszła szereg modyfikacji, w tym obniżenie kondygnacji, co dokumentuje Kronika Bielskiego z 1595 roku. Jej nazwa pochodzi od Grzegorza z Lubrańca, prokuratora generalnego, a w późniejszych wiekach była nazywana także Olbramką i Wolbromką. W 1536 roku baszta uległa zniszczeniu w pożarze, po którym była remontowana aż do lat 40. XVI wieku. Przez wieki baszta była wielokrotnie uszkadzana przez pożary, m.in. w czasie potopu szwedzkiego, co skutkowało jej ciągłymi renowacjami. W 1858 roku Austriacy przebudowali wieżę, usuwając spadzisty dach i wprowadzając pseudogotycki krenelaż. Dalsze niekorzystne zmiany nastąpiły podczas okupacji hitlerowskiej, kiedy zniknęły historyczne elementy architektoniczne. W latach 2002-2003 przeprowadzono kompleksową rekonstrukcję baszty, przywracając jej historyczny kształt oraz dach pokryty dachówką mnich-mniszka, co było efektem współpracy architekta Piotra Stępnia i dr inż. Stanisława Karczmarczyka. Baszta Senatorska, z jej bogatą historią, architekturą oraz licznymi modyfikacjami kulturalnymi, stanowi ważny element dziedzictwa narodowego i architektonicznego Polski.