Gać

Gać to wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim. Znana jest jako siedziba rzymskokatolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz jako siedziba gminy Gać. Jej historia sięga czasów starożytnych, a wieś rozwijała się na terenie, gdzie znaleziono cmentarzysko kultury przeworskiej, potwierdzające obecność osadnictwa od III wieku p.n.e. Położenie Gaci przy bagnistej dolinie rzeczki Markówki wskazuje na jej strategiczne znaczenie jako przystanek dla karawan handlowych. Nazwa miejscowości wywodzi się od topograficznych terminów związanych z groblami, co sugeruje, że tereny te były wykorzystywane do przechodzenia przez podmokłe obszary. Gać miała wielu właścicieli, w tym Pileckich i Lubomirskich, a w XVII wieku przeżyła najazd tatarski, który zdziesiątkował jej mieszkańców. Z zachowanych dokumentów wynika, że w latach 60. XVII wieku wieś liczyła 295 osób. W XIX wieku Gać zaczęła rozwijać się administracyjnie i demograficznie, a po uwłaszczeniu w 1848 roku stała się samodzielną gminą. Na szczególną uwagę zasługuje architektura miejscowego kościoła parafialnego, wzniesionego w latach 1877-1894 w stylu neogotyckim, który był pierwszym murowanym kościołem wiejskim w powiecie przeworskim. Kolejnym ważnym obiektem jest zespół Uniwersytetu Ludowego z lat 1935-1936, zaprojektowany przez J. Witkiewicza. W Gaći urodził się Sebastian Polak, profesor w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Historia Gaci jest zatem nie tylko związana z lokalnym patriotyzmem, ale także z ważnymi wydarzeniami w kontekście szerszej historii regionu.