Synagoga w Łańcucie

Synagoga w Łańcucie, zlokalizowana przy placu Jana III Sobieskiego 16, to jeden z najważniejszych zabytków żydowskiej architektury sakralnej w Polsce, wzniesiona w 1761 roku na miejscu drewnianej bożnicy. Jej budowę sfinansował Stanisław Lubomirski, który zlecił, aby synagoga nie była większa od sąsiednich budynków. W XIX wieku przeszła remont, a podczas II wojny światowej częściowo zniszczona, dzięki szybkiemu działaniu Alfreda Potockiego udało się uratować budynek przed całkowitym zniszczeniem; jednak wnętrze straciło drewniane wyposażenie. Po wojnie służyła jako magazyn zboża do 1956 roku, kiedy to ratunek dla budynku przyniósł dr Władysław Balicki, postulując zachowanie synagogi w zamian za zapewnienie obchodów sześćsetlecia miasta. W latach 60. XX wieku rozpoczęto restaurację synagogi, ostatecznie przekształconej w muzeum judaistyczne, które do dziś funkcjonuje w jej wnętrzu. Architektura synagogi to styl barokowy, z murowanym budynkiem na planie prostokąta, podzielonym na cztery pomieszczenia, w tym główną salę modlitewną z charakterystyczną babińcem. Wnętrze zachowało bogaty wystrój, z polichromiami przedstawiającymi biblijne sceny oraz elementy ornamentyki z XVIII i XIX wieku. W sali głównej znajduje się Aron ha-kodesz z pierwszej połowy XIX wieku, ozdobiony snycerskimi ornamentami. W przedsionku zgromadzono macewy z zniszczonych cmentarzy, a Sala Lubelska pełniła funkcje modlitewne i sądowe. Synagoga jest nie tylko ważnym obiektem kulturowym, ale także miejscem pamięci, zostałą wpisana do rejestru zabytków w 1969 roku. Ciekawostką jest, że w 2014 roku izraelska firma Bezeq ofiarowała parochet, który w ceremonii zawieszono na aron ha-kodesz. Synagoga w Łańcucie to nie tylko zabytek, lecz także symbol żydowskiego dziedzictwa kulturowego tej części Polski.