Chatka Górzystów

Gross-Iser, niewielka wieś w Górach Izerskich, przed II wojną światową liczyła około 240 mieszkańców, zorganizowanych w 43 domach, gdzie funkcjonowały gospody, schroniska, szkoła oraz inne obiekty. W 1938 roku w miejscowości wzniesiono nowy budynek szkolny, który wyposażony był w klasę, bibliotekę, pracownię dla chłopców oraz kuchnię dla dziewcząt. Po wojnie, 10 maja 1945 roku, wieś została zajęta przez radzieckich żołnierzy, a właściciel schroniska, Paul Hirt, został zamordowany. Szkoła, nowoczesna jak na owe czasy, z kompletną instalacją wodociągową i kanalizacyjną, została zdewastowana i ogołocona z wyposażenia. Po wojnie cała ludność została wysiedlona, a domy rozebrano, ocalał jedynie budynek szkoły. W latach 80. XX wieku, po adaptacji przez studentów z Zielonej Góry, dawny gmach szkolny przekształcono w schronisko turystyczne. Dziś obiekt prowadzą Wiesława i Sławomir Polańscy z rodziną. Gross-Iser to również atrakcyjne miejsce dla turystów, z licznymi szlakami piechotnymi, w tym czerwonym prowadzącym do Jakuszyc, oraz trasami rowerowymi, jak Izerska Pętla. Historia tej osady, całkowicie zniszczonej po wojnie, wzbudza zainteresowanie, ponieważ przypomina o dawnych czasach, gdy tętniła życiem, będąc miejscem spotkań, nauki i pracy dla lokalnej społeczności. Dzisiaj jedyną pozostałością po Gross-Iser jest schronisko turystyczne i drewutnia, które są świadectwem bogatej, ale i tragicznej historii tego miejsca.