Komenda Główna Straży Ochrony Kolei

Straż Ochrony Kolei (SOK) to polska służba mundurowa odpowiedzialna za zapewnienie bezpieczeństwa na infrastrukturze kolejowej oraz w taborze kolejowym. Funkcjonuje na podstawie Ustawy o transporcie kolejowym z 2003 roku, która nakłada na zarządców kolejowych obowiązek wyznaczenia własnych jednostek ochrony. SOK, będąca umundurowaną formacją, realizuje szereg zadań, w tym kontrolę przestrzegania przepisów, ochronę życia i zdrowia, a także przeciwdziałanie przestępczości na obszarze kolejowym. Historia SOK sięga 1918 roku, kiedy powołano pierwszą Straż Kolejową, a przez lata formacja przechodziła różne przekształcenia, podlegając różnym organom państwowym, aż do utworzenia obecnej struktury w wyniku ustawy z 1997 roku. Funkcjonariusze SOK, uznawani za funkcjonariuszy publicznych, mają uprawnienia do użycia środków przymusu bezpośredniego, a ich działania są zbliżone do zadań policji. W 2022 roku SOK dołączyła do międzynarodowej organizacji Railpol, co zwiększa jej znaczenie na arenie międzynarodowej. Współpraca z innymi służbami, takimi jak Policja czy Straż Graniczna, jest kluczowa dla efektywnego działania SOK, szczególnie w kontekście rosnącej liczby podróżnych korzystających z kolei w Polsce. SOK prowadzi działalność edukacyjną, a także zajmuje się hodowlą i tresurą psów służbowych. W kontekście architektury, SOK strzeże nie tylko samej infrastruktury kolejowej, ale także budynków związanych z jej użytkowaniem. Ciekawostką jest, że pomimo niskiej liczby funkcjonariuszy w stosunku do długości linii kolejowych, ich kompetencje remontowe i prewencyjne sprawiają, że skutecznie przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa w transportach kolejowych.