Duża Synagoga w Łęcznej

Duża Synagoga w Łęcznej, zbudowana w latach 1648-1655, jest jedną z najlepiej zachowanych synagog w województwie lubelskim. Jej budowa rozpoczęła się za zgodą biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego i właścicielki miasta Katarzyny z Firlejów Noskowskiej. Synagoga przeszła wiele zawirowań historycznych, w tym pożary w 1846 i 1881 roku, oraz zniszczenia podczas II wojny światowej, kiedy to hitlerowcy urządzili w niej magazyn. Po wojnie budynek stał opuszczony, a jego wnętrze było plądrowane przez lokalnych mieszkańców. W 1953 roku rozpoczęto remont, który trwał do 1964, przekształcając synagogę w siedzibę Muzeum Lubelskiego Zagłębia Węglowego, a następnie Muzeum Judaistycznego. W latach 1966-2014 pełniła również rolę Muzeum Regionalnego, gdzie eksponowano bogate zbiory judaików. Architektonicznie synagoga wzniesiona jest z kamienia wapiennego i częściowo z cegły, w stylu renesansowym z elementami barokowymi. Posiada trójosiowe elewacje, a mury mają grubość do 2,4 metra, wspierane przyporami. W głównej sali modlitewnej znajduje się dwukondygnacyjna bima, bogato zdobiona sztukaterią i polichromiami, a także Aron ha-kodesz z inskrypcją hebrajską, co czyni ją jedyną w swoim rodzaju w Polsce. Dobudówka, która wcześniej mieściła babiniec i sień, została w czasach PRL-u rozebrana i odbudowana w innej formie, pozbawionej wartości historycznej. Wnętrze synagogi oryginalnie pokryte było polichromiami, obecnie ściany malowane są na biało. Wartością dodaną synagogi jest tablica pamiątkowa poświęcona Żydom, którzy zginęli z rąk nazistów, oraz małe lapidarium z macewami. Obecnie synagoga jest własnością Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, a jej historia ukazuje wielowiekowy dorobek kulturowy i religijny społeczności żydowskiej w Łęcznej, przyczyniając się do zachowania pamięci o ich obecności w Polsce. Ciekawostką jest, że w Muzeum Regionalnym eksponowano unikatowy kobiecy strój żydowski z Ostrowca Świętokrzyskiego. Synagoga w Łęcznej stanowi ważny punkt na mapie kulturowej, przypominający o bogatej tradycji i historii Żydów w Polsce.