Sztynort

Sztynort, znany z niemieckiej nazwy (Groß) Steinort, to osada w województwie warmińsko-mazurskim, położona nad Jeziorem Sztynorckim, na półwyspie między jeziorami Dargin, Kirsajty i Mamry. Miejscowość, której historia sięga XIV wieku, była od 1420 do 1944 roku związana z rodem Lehndorffów, mającym swoje korzenie w ziemi chełmińskiej. Pierwszy pałac, który znajdował się w innym miejscu, został zniszczony w XVI wieku, a druga budowla wzniesiona w latach 1554–1572 spłonęła podczas szwedzkiego potopu. Nowy, dwukondygnacyjny pałac powstał w latach 1689–1691 z fundacji hrabiny Marii Eleonory von Dönhoff. Otaczający pałac park, zaprojektowany przez nią, był bogaty w rzeźby oraz regularne aleje dębowe. W XIX wieku majątek zarządzany przez trzech Lehndorffów o imieniu Karol uległ degradacji, jednak przed roztrwonieniem uratowała go żona jednego z nich, Anna, która wprowadziła zmiany architektoniczne i zainicjowała powstanie fideikomisu. W kaplicy grobowej Lehndorffów, wzniesionej około 1830 roku, znajdowały się groby rodziny, a sama kaplica pełniła także funkcje dla szerszej społeczności. Po II wojnie światowej pałac był współdzielony przez rodzinę Lehndorffów oraz ministerstwo spraw zagranicznych III Rzeszy. Heinrich von Lehndorff, ostatni przedstawiciel rodu, modernizował majątek do wybuchu wojny. W 1945 roku pałac uniknął zniszczenia, jednak po wojnie ogólny stan budynku uległ pogorszeniu. W PRL-u pełnił funkcje stołówki PGR-u, a po 1989 roku podupadł. W 2009 roku obiekt przekazano Polsko-Niemieckiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury, która rozpoczęła prace zabezpieczające. Pałac, chociaż nie wyremontowany, wciąż stanowi ważne miejsce kulturowe i historyczne w regionie, zwłaszcza w kontekście Wielkich Jezior Mazurskich. Ciekawostką jest, że jedna z córek Heinricha von Lehndorffa, Vera, stała się znaną modelką lat 60. XX wieku, znaną jako Verushka. Obecnie planowane są zmiany w okolicy, w tym budowa domów przez nowego właściciela gruntów, co wystawia na próbę przyszłość pałacu w Sztynorcie.